केन्द्र ४: परराष्ट्र तथा रणनीतिक मामिला नीति अध्ययन केन्द्र

परराष्ट्र, सुरक्षा, वैदेशिकसम्बन्ध तथा रणनीतिक मामिलासँग सम्बन्धित मौजुदा सार्वजनिक नीति र क्रियाकलापहरूको समीक्षा र अध्ययन गर्नु यस केन्द्रको समग्र उद्देश्य रहेको छ । यस केन्द्रसँग सरोकार राख्ने अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा घटेका घटना र विकास भएका परिस्थितिसँग सम्बन्धित रही अनुसन्धान, समीक्षा र विश्लेषणमार्फत सुसूचित, सुविचारित तथा सान्दर्भिक नीतिविकल्पहरू तय गरी सरकारलाई सिफारिस गर्नु पनि यस केन्द्रको उद्देश्य हो । यो केन्द्रअन्तर्गत निम्नानुसारका चार एकाइहरू रहेका छन् :

४.१ राष्ट्रिय हित एकाइ

यस एकाइले नेपालको संविधानको धारा ५ अनुसारका राष्ट्रिय हितमा केन्द्रित भई नीतिअध्ययन गर्दछ भने राष्ट्रिय हितको थप व्याख्या र स्पष्टताको लागि अध्ययन गर्दै राष्ट्रिय हितसम्बन्धी नेपालको उद्देश्य प्राप्तिका उपायहरू समेत सिफारिस गर्दछ ।

४.२ परराष्ट्र नीति एकाइ

यस एकाइले मुलुकको परराष्ट्र नीतिमा केन्द्रित भई नीति अनुसन्धान गर्दछ । जसअनुरुप, परराष्ट्र मामिलासँग सम्बन्धित मौजुदा नीतिहरूको समीक्षा र अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा भएका सरोकार राख्ने घटना र विषयहरूको विश्लेषण मार्फत नेपाल सरकारलाई प्रमाणमा आधारित नीति सिफारिस गर्दछ ।

४.३ रणनीतिक मामिला एकाइ

नेपालको रणनीतिक मामिलासम्बन्धी नीतिअध्ययन गर्ने यस एकाइले संविधानमा उल्लेख भएअनुरूपका उद्देश्य प्राप्तिका लागि रक्षा, प्रतिरक्षा र सुरक्षालगायतका सान्दर्भिक रणनीतिक पक्षहरूको अन्य क्षेत्रहरूसँगको अन्तरसम्बन्ध समेतलाई ध्यानमा राखी कार्य गर्दछ । यस एकाइले समसामयिक विश्वको रणनीतिक वातावरण एवम् सरोकार राख्ने अन्य मुलुकको रणनीतिक चालसमेतको अध्ययन गरी सरकारलाई नीतिगत सिफारिस गर्दछ ।

 ४.४ सुरक्षा एकाइ

यस एकाइले नेपाल र अन्य विश्वले सामना गर्दै आएका र गर्नुपर्ने परम्परागत र गैर–परम्परागत सुरक्षासँग सम्बन्धित राष्ट्रिय सुरक्षा विषयमा नीतिअध्ययन गर्ने भएकाले राष्ट्रिय र मानवीय सुरक्षा पनि यस एकाइको अध्ययन क्षेत्रभित्र पर्दछन् । यी विषयहरूलाई व्यापक दृष्टिकोणबाट हेर्दै र नेपालको राष्ट्रिय हितलाई केन्द्रमा राखी यस एकाइले नेपाल सरकारलाई नीति सिफारिस गर्दछ ।